Trước những mối lo về môi trường do chất thải rắn sinh hoạt gây ra, tại Tọa đàm “Mô hình, giải pháp quản lý chất thải rắn sinh hoạt và giảm chất thải nhựa tại các đô thị” tổ chức mới đây, các chuyên gia, nhà quản lý đã chia sẻ nhiều giải pháp để giảm thiểu chất thải hiệu quả.
Nhiều mối nguy
Việt Nam đang trong quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa, đặc biệt quá trình đô thị hóa đang diễn ra nhanh chóng. Tuy nhiên, hiện nay, chúng ta đang đối mặt với nhiều vấn đề về môi trường, trong đó có chất thải rắn. Trong chất thải rắn thì chất thải đô thị, sinh hoạt và rác thải nhựa là những vấn đề gây bức xúc.
Cục trưởng Cục Kiểm soát ô nhiễm môi trường Hoàng Văn Thức cho biết: Việt Nam là một trong những quốc gia có lượng chất thải rắn lớn, phát sinh từ các khu đô thị, nông thôn và khu công nghiệp. Theo thống kê của Cục, đến cuối năm 2023, cả nước phát sinh khoảng 24,5 triệu tấn rác thải rắn sinh hoạt. Về cơ sở và công nghệ xử lý hiện nay, toàn quốc hiện có 1.456 cơ sở xử lý chất thải rắn sinh hoạt, trong đó có 7 cơ sở đốt chất thải rắn sinh hoạt có phát điện; 7 dự án đốt rác phát điện; 476 cơ sở đốt chất thải rắn không phát điện, 951 cơ sở chôn lấp chất thải rắn sinh hoạt.
Về công nghệ xử lý, theo số liệu năm 2019 có 70% rác thải chôn lấp, con số này hiện đã giảm xuống còn khoảng 64%. Các địa phương đã rất nỗ lực để giảm tỷ lệ này. “Theo Chiến lược Bảo vệ môi trường quốc gia, mục tiêu đến năm 2030 toàn quốc giảm tỷ lệ chất thải rắn sinh hoạt chôn lấp trực tiếp xuống còn dưới 30%. Đây là áp lực rất lớn cho ngành và các địa phương bởi thời gian qua Bộ TN&MT đã quan tâm chỉ đạo sát sao mới giảm được 6%”, Cục trưởng Hoàng Văn Thức chia sẻ.
Theo Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, công nghệ và Môi trường của Quốc hội Tạ Đình Thi, chất thải rắn sinh hoạt ở nước ta hiện nay có khoảng 20% là chất thải có thể tái chế; 60% chất thải hữu cơ có thể làm compost, phân vi sinh, biogas… còn lại là chất thải khác đem thiêu đốt thu nhiệt hoặc chôn lấp. Phần lớn các thành phần trong chất thải rắn sinh hoạt đều có thể tái chế, tái sử dụng, thu hồi năng lượng và chôn lấp. Nếu việc chôn lấp được thực hiện đúng quy cách cũng có thể tạo ra tài nguyên không gian.
Mặt khác, trong các loại chất thải thì chất thải rắn sinh hoạt khó quản lý và xử lý triệt để nhất do ý thức của đa số người dân còn chưa cao, hệ thống phân loại, thu gom, vận chuyển và xử lý còn nhiều hạn chế. Đặc biệt, tại các đô thị lớn có tốc độ đô thị hóa cao, các khu vực phát triển công nghiệp nhanh, nguồn phát sinh chất thải rắn sinh hoạt tăng nhanh trong các năm gần đây và nhiều nơi không thể tìm thêm được địa điểm chôn lấp mới trong khi chưa có các công nghệ xử lý tiên tiến thay thế, người dân chưa thực hiện việc phân loại chất thải rắn tại nguồn.
Nhà máy xử lý chất thải rắn công nghệ cao phát năng lượng tại tỉnh Bắc Ninh
Cần đưa chính sách vào cuộc sống
Theo Phó trưởng Ban Tuyên giáo Trung ương Phan Xuân Thủy, giảm thiểu rác thải nhựa là một trong những hoạt động quan trọng trong công cuộc bảo vệ môi trường và không thể tách rời với công tác quản lý rác thải sinh hoạt nói chung. Cùng với đó là việc tăng cường công tác tuyên truyền, giáo dục về ý thức bảo vệ môi trường. Để giải quyết vấn đề này cần có sự chung tay của các các cấp, các ngành, các tổ chức chính trị – xã hội, các doanh nghiệp và từng người dân.
Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, công nghệ và Môi trường của Quốc hội Tạ Đình Thi cho rằng vấn đề chủ yếu và cấp bách nhất là phải đưa chính sách quản lý chất thải rắn sinh hoạt đi vào cuộc sống. Theo quy định của Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 thì hạn chót của việc ban hành các quy định về chất thải rắn sinh hoạt ở địa phương là 31/12/2024. Nghĩa là bắt đầu từ năm 2025 tất cả các tỉnh phải triển khai quy định về phân loại rác tại nguồn.
Bên cạnh đó, Cục trưởng Hoàng Văn Thức đề xuất tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra hoạt động thu gom, vận chuyển và xử lý chất thải rắn sinh hoạt để phòng ngừa cũng như kịp thời phát hiện và xử lý các vi phạm, ngăn ngừa nguy cơ gây ô nhiễm môi trường. Nghiên cứu phát triển công nghệ xử lý chất thải rắn sinh hoạt theo hướng giảm thiểu lượng chất thải rắn sinh hoạt chôn lấp, tăng cường tỷ lệ tái chế, tái sử dụng và thu hồi năng lượng từ chất thải. Đẩy mạnh việc xây dựng các mô hình điểm về tái chế, tái sử dụng và thu hồi năng lượng từ chất thải rắn sinh hoạt nhằm lựa chọn các mô hình phù hợp để nhân rộng trên phạm vi cả nước. Áp dụng các công nghệ tái chế hiện đại, thân thiện với môi trường thay thế các công nghệ cũ, lạc hậu ở các cơ sở tái chế.
Ông Văn Ngọc Thịnh – Tổng Giám đốc Tổ chức Quốc tế về bảo tồn thiên nhiên (WWF) khuyến nghị các địa phương triển khai các giải pháp và mô hình dựa vào cộng đồng, song song với việc hoàn thiện hệ thống quản lý và đồng bộ cơ sở hạ tầng như: Ưu tiên thực hiện ngay từ các cơ quan, đơn vị hành chính giảm sử dụng túi ni-lông khó phân hủy và sản phẩm nhựa dùng một lần; Tổ chức các phong trào cộng đồng tham gia xóa điểm nóng rác thải, ngăn chặn chất thải thất thoát ra môi trường; Tuyên truyền nâng cao nhận thức cho người dân và cộng đồng dân cư; Thúc đẩy các mô hình thu gom, phân loại rác tại nguồn trong cộng đồng, như mô hình “Ngư dân mang rác về bờ”, Giáo dục bằng hành động tại các hộ gia đình, hay mô hình “Trường học không rác thải nhựa”.
Trích nguồn monre.gov.vn
