Mặc dù đã có các quy định về ứng phó sự cố môi trường trong Luật bảo vệ môi trường, ứng phó sự cố hóa chất độc hại theo quy định của pháp luật về hóa chất, nhưng việc ứng phó sự cố nói chung và sự cố môi trường nói riêng vẫn còn thiếu hiệu quả do sự chậm trễ, chưa có cơ chế phản ứng, ứng phó hiệu quả. Chưa xác định được cơ quan chủ trì, cơ quan phối hợp và việc huy động lực lượng trong ứng phó sự cố môi trường.
Cụ thể là các sự kiện như sau:
Sự kiện cá chết hàng loạt tại vùng biển các tỉnh từ Hà Tĩnh, Quảng Bình, Quảng Trị và Thừa Thiên Huế do Công ty TNHH Hưng Nghiệp Formosa Hà Tĩnh xả nước thải có chứa độc tố gây ra năm 2016.
Hiện tượng hải sản chết bất thường, hàng loạt bắt đầu xảy ra từ ngày 6/4/2016 tại Hà Tĩnh (khu vực cảng Vũng Áng và các xã Kỳ Lợi, Kỳ Hà của Thị xã Kỳ Anh), sau đó tiếp tục xảy ra tại Quảng Bình ngày 10/4, Thừa Thiên – Huế ngày 15/4, Quảng Trị ngày 16/4 với số lượng và tần suất theo thời gian tại từng tỉnh khác nhau và kéo dài đến khoảng ngày 4/5/2016. Sau nhiều tháng điều tra, cơ quan chức năng Việt Nam kết luận thủ phạm gây ra vụ việc là Công ty TNHH Hưng Nghiệp Formosa Hà Tĩnh.
Việc ứng phó sự cố môi trường nêu trên đã được Thủ tướng Chính phủ, Bộ Tài nguyên và Môi trường tích cực chỉ đạo. Đến nay, sự cố nêu trên về cơ bản, đã được khắc phục xong.
Sự cố môi trường tại Nhà máy tuyển nổi chì kẽm, xóm Lạng Cá, thị trấn Pác Miều, huyện Bảo Lâm, tỉnh Cao Bằng thuộc Công ty TNHH CKC.
Ngày 05/01/2016, Công ty đã xảy ra sự cố vỡ cống tại điểm đầu hệ thống thoát nước thải của hồ chứa bùn thải gây ra hiện tượng sụt lún cống thải, hồ chứa thải, rò rỉ bùn thải ra môi trường. Ước tính tổng khối lượng nước thải đã tràn thải ra môi trường khoảng 2.000m3, trực tiếp tràn thải và gây ảnh hưởng đến sông Gâm; khoảng 1.000m3 bùn thải tràn vào đất canh tác.
Ngay sau khi xảy ra sự cố, Công ty đã ngừng mọi hoạt động tập trung xử lý sự cố. Công ty dùng tấm lưới sắt đưa xuống khu vực sụt cống thải, đổ đá, đất để lấp cống thải, chặn các điểm thoát nước vào khu vực sụt cống thải. Tuy nhiên, giải pháp này chưa triệt để, hiện tượng nước thải vẫn còn rò rỉ có nguy cơ gây ô nhiễm sông Gâm.
Để khắc phục kịp thời, ngay khi xảy ra sự cố, Sở Tài nguyên và Môi trường đã chủ trì phối hợp với Sở Công Thương, Công an tỉnh, UBND huyện Bảo Lâm trực tiếp tới thực địa kiểm tra, đánh giá tình hình và chỉ đạo các biện pháp khắc phục sự cố. Trong đó, đã thực hiện việc huy động lực lượng, phối hợp với chính quyền địa phương, các đơn vị, tổ chức khắc phục sự cố sụt lún, vỡ cống; di dời tạm thời các hộ dân gần khu vực cống thoát nước thải phía bờ sông Gâm; yêu cầu Công ty chủ động xử lý, thường xuyên cập nhật thông tin, kịp thời báo cáo về việc khắc phục sự cố.
Sự cố vỡ hồ chứa nước để chuẩn bị khai thác titan của Công ty TNHH Thương mại Tân Quang Cường tại mỏ Suối Nhum xã Thuận Quý, huyện Hàm Thuận Nam, tỉnh Bình Thuận.
Ngày 16/06/2016, tại mỏ titan Nam Suối Nhum của Công ty TNHH Thương mại Tân Quang Cường trên địa bàn tỉnh Bình Thuận đã xảy ra sự cố vỡ hồ chứa nước để chuẩn bị khai thác titan, xé phá bề mặt đồi thành một dòng nước và cát rộng chảy xuống phía biển, tràn lấp vào khu nhà ở của người dân. Tổng khối lượng cát tràn lấp ước tính khoảng 10.000m3; cát và nước gây tràn mặt đường ĐT.719 khoảng 290m làm ách tắc giao thông hơn 1h. Ngoài ra cát và nước còn chảy xuống bờ biển làm đục một đoạn biển chiều dài khoảng 500m, rộng 50m.
Nguyên nhân ban đầu được xác định là do Công ty đào hồ để tích trữ khoảng 01 tháng trước nhưng thiếu kiểm tra, giám sát nên đã xảy ra sự cố này.Sau khi xảy ra sự cố, Công ty đã chủ động, khẩn trương tập trung, phối hợp xử lý giao thông và đường bi cát phủ sau đó tiếp tục khắc phục sân vườn và khu vực bờ biển.
Đồng thời, Sở Tài nguyên và Môi trường đã phối hợp với với Phòng Cảnh sát môi trường, Công An tỉnh, UBND huyện Hàm Thuận Nam, UBND xã Thuận Quý kiểm tra thực tế, đánh giá thiệt hại và yêu cầu Công ty tập trung khắc phục sự cố cát tràn và hồ chứa nước; phối hợp với UBND xã Thuận Quý làm việc với cá nhân bị thiệt hại để có hướng khắc phục, bồi thường cụ thể.
Thực tiễn ứng phó sự cố môi trường trong thời gian qua cho thấy sự lúng túng trong ứng phó sự cố môi trường; thiếu cơ chế và quy trình phù hợp để phòng ngừa, ứng phó sự cố môi trường ở cấp quốc gia và địa phương; năng lực phòng ngừa, ứng phó sự cố môi trường ở cấp địa phương còn bất cập và trách nhiệm phối hợp trong ứng phó sự cố chưa rõ ràng giữa các cơ quan, giữa trung ương và địa phương; thiếu cơ chế huy động nguồn lực cho ứng phó sự cố môi trường cho dù pháp luật về bảo vệ môi trường.
CTTĐT